Önceki yazımızda mizaçların neler olduğuna değindik. Bu kez mizaçları, eğitimde ve disiplinde etkili bir destekçi olarak nasıl kullanacağımıza göz atacağız.
Çok sık sorulan bir soruyla başlayabiliriz: “Evet, mizaçların ne anlama geldiğini okudum ama çocuğumun hangi mizaca sahip olduğunu hala anlayamadım.”
Evet, bazen bunu söylemek zordur. Bir gelişim evresinde baskın olan bir mizaç ile kişisel mizacı birbirine karıştırmak çok kolaydır.
Çocuğunuzun mizacıyla ilgili bir fikir edinmek için bakabileceğiniz yerlerden biri, el işi çalışmalarına nasıl yaklaştıkları olabilir. Kolerik bir çocuk el işi çalışmasını bitiren ilk kişi olmak ister ve bu sırada pek çok hata yapar, çünkü mutlaka birinci olmak zorundadır. Sanguinik bir çocuğun yaptığı örgüde birçok delik olur çünkü dikkati dağılmıştır ya da konuşmakla fazla meşguldür ve belki de perilerin gelip onu sonradan düzelteceğini bildiği için hayatından memnundur. Mekankolik bir çocuk ise el işini çok ciddiye alır, detaylara aşırı derecede önem. Örneğin el işi öğretmeni olduğu gibi bırakmasında bir sorun olmadığını söylemesine rağmen kaçan tek bir ilmek yüzünden koca bir örgüyü söker. Örgüleri genellikle sıkıdır. Plegmatik çocuklar için herhangi bir şeye başlangıç yapmak zordur, ama bir kez başladıklarında ya durmakta zorlanırlar – projenin küçük olması gerekse de örmeyi bırakamadıkları için kendilerini neredeyse halı boyutunda bir şey örerken bulurlar – ya da o kadar istikrarlı örerler ki ilk onlar bitirir (ve kolerik çocuğun moralini bozarlar).
Mizaçların ortaya çıktığı bir başka alan da çocukların sosyal zorluklarla baş etme yollarıdır. Örneğin kolerikler herkese ne yapması gerektiğini, neyin adil olup neyin adil olmadığını söyleyen çocuklardır ve kendilerini, daha sonra son derece üzgün hissedecekleri bir öfkeye kapılırken bulabilirler. Sanguinik bir çocuk kimin ne söylediğini ve kimin kiminle iyi geçindiğini bilir ve etrafta sanki bir kelebek gibi dolaşarak her insanın ne yaptığını anlar. Melankolik bir çocuk kimsenin onu sevmediğini, kimsenin onu seçmeyeceğini düşünür ve eğer seçilirse kendini, dünyada daha önce hiçkimsenin karşılaşmadığı kadar büyük bir zorluk (felaket vb.) içinde bulacağı fikrine kapılır. Plegmatik bir çocuk zamanının çoğunu yemek yiyerek, ısınarak ve katılmaya hazırlanarak geçirir ve katılmaya hazır olduklarında artık eve gitme zamanı gelmiştir bile.
Peki bu mizaçlarla çalışmanın en etkili yolları nelerdir? Amacımız kesinlikle çocuğun ortaya koyduğu mizacı toptan yok etmek değildir! Bütün mizaçların iyi tarafları vardır. Aslında bütün olay, bunlara nasıl bir denge ve ahenk kazandırmak gerektiği (ki bu çoğu insan için 30’larına gelene kadar tam olarak tamamlanmaz) ve mizaçları ebeveynliğin ve eğitimin bir destekçisi olarak nasıl kullanmak gerektiği ile ilgilidir.
KOLERİK ÇOCUK: Kolerik çocuklar aslında gerçekten adil ve kalpleri çok geniş insanlardır. Koleriklere bu şekilde yaklaşmak çok yardımcı olur. Bir zamanlar her şeyi kıran kolerik bir küçük arkadaşım vardı. Evimize geldiğinde ona hep, “Biliyorsun, bu kadar güçlü olmanı seviyorum, üstelik çok hızlısın! On tane portakalım var. Acaba onların hepsini elinle sıkabilir misin? Böylece beraber meyve suyu içeriz” gibi bir şeyler söylerdim. Çok işe yarardı.
Bir kolerik öfkelendiğinde ve bir şeyleri kırdığında, eğer çocuk 7 ila 9 yaş arasındaysa, konu hakkında onunla konuşmak için ertesi günü beklemeyi tercih etmenizi öneririm. Genellikle bu süre içinde o kadar pişman olurlar ki sizin yapabileceğinizden çok daha fazla cezalandırırlar kendilerini. Yapılabilecek en kötü şey onların öfkesini kişisel almaktır.
SANGUİNİK ÇOCUK: Onlar harekete geçip kendi çalışmalarını bölmeden önce siz onların çalışmalarını bölün ve onlara küçük işler verin. Eğer evdeyseniz, bir komşuya bir şey götürmek, bitkilere su vermek, köpeğin bir ihtiyacını gidermek ya da aklınıza başka ne gelirse yapmalarını isteyebilirsiniz. Eğer onları bölmeye devam ederseniz en sonunda çalışmaya oturacaklardır! Tahammül duygularını bu şekilde artırmaya çalışın. İşlerini bölme arasındaki süreleri giderek uzatın, sonunda bir işe odaklandıklarını göreceksiniz.
Sanguinik çocuklar güzelliği çok severler. Güzel olun! Sınıfınıza çiçekler koyun, güzel bir şeyler giyin. Hemen fark ederler. Hatta bu onları büyüler.
MELANKOLİK ÇOCUK: Melankolik çocukların sempati duyguları çok yüksektir. Bu yüzden melankolik çocuk, gerçekten ihtiyacınız olan ya da gün içinde yaşadığınız engeller konusunda küçücük bir şey bile yapsa ona çok faydası olacaktır. Melankoliklerle çalışmanın en güzel yollarından biri de mükemmelliyetçilikle ilgili hikayeleri kullanmaktır.
Melankolik bir çocuğa ulaşmanın bir başka yolu da onu sadece dinlemek ve içtenlikle şefkat duymaktır. Çocuk gerçekten bazı şeylerin dünyadaki başka hiç kimsenin, insanlık tarihinde bir kez bile başına gelmediğini düşünür! Bu yüzden dinlemek ve belki de kendi çocukluğunuzdan benzer şeyler paylaşmak önemlidir. Melankolik çocuk en çok kahramanın inanılmaz zorulukların üstesinden geldiği hikayelere ilgi duyar.
PLEGMATİK ÇOCUK: Genellikle uzun bir süre hareket etmeden (neredeyse küçük bir kütle gibi) otururlar. Waldorf öğretmenleri bir süre o şekilde kalsalar bile görmemezlikten gelmeyi tavsiye ediyor. Bazıları yemek saati gelmeden bir şeyler yapma konusunda motive olurlar. Günlük ritimler/rutinler plegmatik çocuklara çok yardımcı olur çünkü geçişler genellikle onlar için zordur. Sıkıldıklarını söylediklerinde sıkılmalarına izin verin, hatta teşvik edin.