Evde Bir Saksı Toprak İle Yapılabilecekler

Ön göremediğimiz için hiçbir hazırlık yapamadığımız bu pandemi döneminde gıda sistemi bu sürecin en etkilenen sistemlerinin başında yer alıyor. Ülkemizdeki gıda sistemi –ne yazık ki- bu krizi kaldıramayacak kadar kırılgan olduğu için bu süreçte ciddi bir darbe alacak gibi görünüyor.

Tüm bu belirsizliklerin ortasında beni en sevindiren şey ise sistem içinde yer alan en küçüğünden en büyüğüne tüm aktörlerin, sistemin geleceğine dair katkısının ve potansiyel etki gücünün çok fazla olduğunu düşünmem. Sistem dönüşümü yaratmak için bir araya gelmiş ve bu konu ile ilgili kafa yoran MOMO gibi toplulukların gıdaya, toprağa ve üretim-tüketim süreçlerine bakış açısının çok şeyi değiştireceğine inanıyorum. Bu dönemde haneler bazında yaptığımız her seçimin ve her eylemin – her ne kadar bir etkimizin olmayacağını düşünsek de- küresel çaptaki gıda ve tarıma olan yaklaşımları etkileyeceğini düşünüyorum.

Dünya için 2019’da Limit Aşımı Günü 27 Haziran, 2018’de ise 1 Ağustos olarak belirlendi. Aslında 27 Haziran 2019’dan beri 2020’nin kaynaklarından ödünç almaya başladık. 2020 için Global Footprint Network’ten gelecek tarihi ise endişe ile bekliyorum. Belirsizliğin ve ön görülemezliğin çok fazla olduğu bu dönemde bir de bu gerçeği duymanın kaygı uyandırabileceğinin farkındayım. Ama verilerle ifade edilen bu gerçekliğin özellikle bu dönemde eylemlerimiz ve seçimlerimiz üzerinde çok büyük etkisi olduğuna inanıyorum.

Yazının ilerleyen bölümlerinde evlerimizde geçirdiğimiz bu dönemde hem sadece bir saksı toprakta hem de büyük bir toprak alanda neler yapabileceğinize dair öneriler bulacaksınız. Çocuğunuz ile evde ya da bahçede yapabileceğiniz bu küçük öneriler çocuğunuzun ekolojik duruşunuzun altında büyümesine ve şimdiden farkındalık sahibi olmasına destek olacaktır.

Yazının en sonunda ise MOMO yetişkinleri için bir öneri listesi bulacaksınız.

Sadece bir saksı toprağınız varsa….

Evde yediğiniz sebze ve meyvelerin çekirdeklerini ayırarak tekrar dikebilirsiniz.

MOMO’daki her çocuğumuz mutlaka en az bir kere yediği meyvenin çekirdeğini cebine koymuş ve bahçe saatinde ilk iş bu çekirdeği MOMO’da güzelce büyüyebileceğine inandığı bir alana dikmiştir. Ve hatta son iki yıldır mezun olacak çocuklarımız çekirdekten evde büyüttükleri fideleri MOMO’nun bahçesine dikerek arkadaşlarına emanet ediyorlar. Bahçemizde bir tane elma, iki tane de limon ve bir tane mandalina ağacı büyüyor.

Bu deneyimi evlerinize taşımak farklı sebze meyvelerin çekirdeklerinin farklı süredeki büyümelerini gözlemlemek için iyi bir yol olacaktır.

– Domates, salatalık, kabak ya da çileklerinizin çekirdeklerini çocuğunuz ile dikkatli bir şekilde ayırın. Ayırdığınız bu çekirdekleri iki tane kağıt havlunun ya da iki tane kuru bezin arasına koyarak kurumasını sağlayın.

-Küçük kaplara ya da saksılara toprak koyun ve kuruttuğunuz çekirdekleri toprağın üst kısmında kalacak şekilde yerleştirin. Çekirdeklerin hafifçe üstünü örtün ve ellerinizle damlatarak suyunu verin.

-Büyük çekirdeklileri ise (erik, limon, elma çekirdekleri…) toprağın biraz daha derinine ekmeniz gerekecektir.

Çekirdekten yetiştireceğiniz bu fideleri yağmurdan koruyacağınız ama bol güneş alabilecek bir yere yerleştirmeyi unutmayın.

Tohum bankası oluşturabilirsiniz.

Meyve ve sebzelerden ayırdığınız tohumları küçük kavanozlara koyarak bir tohum bankası oluşturabilirsiniz. Örneğin; farklı domates türlerinden ayıracağını çekirdekleri farklı kaplara koyabilirsiniz. Bu kapları çocuğunuzun o türe ait çizdiği resim ile etiketleyebilirsiniz.

Tohum topu yapabilirsiniz.

Tohum bankanızdaki fazla tohumlarla tohum topları oluşturabilir ve balkonunuzdan toprak bir alana fırlatabilirsiniz. Tohum topu yaparken dikkat etmeniz gerekenler;

-Tohum topunda kullanacağınız tohumları bir gece önden suda bekletin.

-Yarım bardak kadar toprak ile suda bekletilmiş tohumlar karıştırılır ve karışımı gerekli görüldükçe azar azar su ilave edilir. Eğer var ise bu aşamada karışımınıza kahverengi çamur kıvamında olan killerden biraz ekleyebilirsiniz.

-Çocuğunuz ile birlikte bu karışımı pinpon topu büyüklüğünde toplar haline getirin ve bu topları iki gün kurumaya bırakın.

-İki gün sonra hazır olan bu topları balkonunuzdan toprak bir alana fırlatabilirsiniz.

Evdeki bitkilerinizin saksılarını değiştirebilirsiniz.

Bahar ayı bitkilerin uyandığı ve kış ayı boyunca durdurduğu ya da azalttığı büyüme ve yapraklanma sürecine büyük bir hızla devam ettiği bir zamandır. Bu nedenle bitkilerinizin içinde bulunduğu toprak artık bitkilerinizi yeterince beslemeyebilir ya da saksı artık bitkinize küçük gelmeye başlamış olabilir. Çocuğunuzla birlikte bitkilerinizin saksılarını değiştirirken dikkat etmeniz gerekenler;

-Bitkiniz için seçtiğiniz yeni saksı eski saksınızdan sadece bir iki boy daha büyük olmalıdır. Bitkiler yeni bir saksıya geçtiklerinde önce kökleri ile tüm alanı kaplama refleksi gösterirler. Seçtiğiniz yeni saksı çok çok büyük olursa bitkiniz dallanmak, yapraklanmak ya da çiçeklenmek yerine uzun bir süre köklenmeye çalışacaktır.

-Seçtiğiniz yeni saksının mutlaka drenajlı olmasına dikkat edin. Toprağın üretkenliğini arttırmak için fazla suyu kontrollü bir şekilde saksıdan dışarıya atılması bitkilerinizin sağlığı için önemlidir.

-Yeni saksıya alacağınız bitkinin mutlaka iki gün önce sulanmış olması gerekir. Bir gün öncesinden veya saksı değişimi sırasında bitkinizi sulamayın. Bu adım bitkinin değişim sırasında köklerine zarar vermemek için çok önemli.

-Saksı değişimi esnasında bitkinizi bir elinizle tutarak saksı elinizde kalacak şekilde ters çevirin. Eğer bitkiniz çok büyük ve ağırsa mutlaka yardım alın. Ters çevirdiğiniz saksının bir kenarlarına sert bir şekilde vurarak bitkinin saksıdan çıkmasını sağlayın.

-Bitkinizin köklerini mutlaka kontrol edin. Eski toprakta olması mümkün hastalıklara karşı köklerdeki toprağın bir miktarını yavaşça azaltın.

-Eski toprağınızın 1/3 ünü alıp yeni toprak ile karıştırın. Direkt olarak yeni toprak doldurmanız bitkinizi şaşırtacaktır.

-Bitkinizi yeni saksınızın tam ortasına gelecek şekilde yerleştirin ve açık kalan yerleri toprak ile doldurun. Saksınızı hafifçe sert bir yere vurarak ya da elinizle toprağını sıkıştırın.

-Ve işte sürecin en keyifli kısmı, can suyu 🙂 Bitkinizin toprağı tümüyle nemli duruma gelinceye kadar yavaş yavaş su verin. Bu esnada bitkiniz ile konuşmayı unutmayın 🙂

-Bitkiniz ne kadar güneşi sevse de başlangıçta direkt güneş ışığının altında bırakmayın.

Bitkilerinize duş aldırabilirsiniz.

Nisan ve mayıs aylarında evdeki bitkilerinizin tazelenmesi için mutlaka duş aldırmanız gerekir. Bu duş ile bitkinin yapraklarındaki tozu alacağınız için bitkinin fotosentez kalitesini arttırmış olacaksınız.

-Çocuğunuzla birlikte duş aldıracağınız bitkilerinizi banyo küvetinize taşıyın. Bitkilerinizin küvetin tabanından bir parça yüksekte durmasını sağlayacak şekilde dizin.

-Duş başlığınızı elinize alarak bitkilerinizi ılık su ile nazikçe yıkayın. Suyun çok tazyikli olmamasına lütfen dikkat edin.

-Yıkama işlemi bittikten sonra bitkileriniz iyice kuruyana kadar bırakın ve sonra çocuğunuzun yardımı ile eski yerlerine taşıyın.

Saksı topraklarınızı besleyebilirsiniz.

Yumurta kabuklarınızı toprağınızın besleyiciliğini arttırmak için kullanabilirsiniz. Hem kabukta bulunan kalsiyum ve mineraller toprağınızı hızlıca zenginleştirecek hem de toprağınızın su tutma kapasitesini arttıracaktır.

-Çocuğunuz ile birlikte yumurta kabuklarını çok küçük parçalar olacak şekilde kırın. Yumurta kabuklarının küçük olmasını istediğimiz için bu kısımda bir taş ile vurarak da küçültebilirsiniz.

-Kırdığınız yumurta kabuklarını az miktarda toprak ile karıştırın.

-Yumurta kabuğu ve toprak karışımınızı saksıdaki bitkinizin üst toprağı ile karıştırın ve biraz sulayın.

Yumurtalarınızı haşlamak için kullandığınız suyu biraz dinlendirdikten sonra bitkilerinizin sulamasında kullanabilirsiniz.

Saksılara diktiğiniz fideleri kargalardan korumak için rüzgar gülü yapabilirsiniz.

Bahçemizde çocuklarımızla birlikte ürün yetiştirirken en zorlandığımız şey MOMO’nun kargalarından ürünlerimizi korumak oldu. Korkuluk yapmayı denesek de ne yazık ki MOMO’nun kargalarını ürünlerimizi didiklemelerinden vazgeçiremedik. En sonunda sizlerin de bildiği gibi çareyi çocuklarımızın deyimi ile ‘karga çiti’ yaparak bulduk. Balkon saksılarınızdaki tohumları ya da fideleri kargalardan korumak için rüzgar gülü yapabilirsiniz. Ya da isterseniz oluşabilecek bu sorunu çocuklarınız ile paylaşın, onlar inanılmaz bir çözüm önerisi ile size geleceklerdir. 🙂

Kompost denemeleri yapabilirsiniz.

Evlerinizdeki meyve- sebze kabuğu ya da yemek atıklarınızı dönüştürmek için evlerinizde de uygulayabileceğiniz kompost çeşitleri mevcut. Bunlardan en yaygın olanı ‘Bokashi Kompostu’. Bu kompostun yapım sürecini anlatarak size aktarmamın zor olacağını düşünerek sizlerle her bir adımın detaylı bir şekilde anlatıldığı video bağlantılarını aşağıda paylaşıyorum.

https://www.youtube.com/watch?v=ltvnIlL7ypw&t=58s

https://www.youtube.com/watch?v=-w3jajq5-tM&t=451s

Bokashi kompostunun en büyük avantajı pişmiş yemek atıklarınızı kompostlaştırabilmeniz. Eğer evinizde bokashi kompostu denemesi yapacaksanız çocuğunuzdan meyve sebze kabuklarını küçük küçük kesmesini isteyerek destek olmasını sağlayabilirsiniz. Komposta atılan her atık ne kadar küçük olursa kompostlaşma süresi o kadar hızlı olacaktır.

Balkonunuzda yağmur suyu hasadı yapabilirsiniz.

Mayıs ve Haziran İstanbul’un en çok yağış alan aylarıdır. Balkonunuza yerleştireceğiniz bir kova ile evinizdeki tüm bitkileri sulayabilecek kadar su hasat edebilirsiniz. Bu deneyimi evinize taşımak çocuklarımıza MOMO’yu hatırlatacaktır.

Büyük bir toprak alanınız varsa…

Malçlama yapabilirsiniz.

Hem toprağınızın besin maddesi ve su tutma kapasitesini arttırmak hem de yabani ot gelişimini önlemek için malçlama yapabilirsiniz.

Kuru yaprakları açıkta kalan toprak alana sererek ya da MOMO’da yaptığımız gibi saman ile kapatarak toprağınızın sağlığını arttırabilirsiniz.

Büyük ölçekte kompost denemeleri yapabilirsiniz.

Komposta dair detaylı bilgiye sahip olacağınız görseli aşağıda sizinle paylaşıyorum.

-Kompost alanı olarak belirlediğiniz alan 1 metreye 1 metre ölçülerinde ve gün içinde çoğunlukla vakit geçirdiğiniz alandan uzakta olmalıdır.

-Belirlediğiniz toprak alan içinde kalan bitkiler varsa çocuğunuzla birlikte bu bitkileri başka bir alana taşıyabilirsiniz.

-Kompost alanı sağanak yağmurdan korunmalıdır. Yağmurlu günlerde kompost alanının üstü kapatılmalıdır. Yağmur durduğunda kompostun üstü tekrar açılmalı alan asla havasız bırakılmamalıdır.